W dzieciństwie astma występuje częściej u chłopców niż u dziewczynek

O astmie oskrzelowej, jednej z najczęściej występujących chorób przewlekłych układu oddechowego rozmawiamy z dr n. med. Zygmuntem Nowackim* specjalistą chorób dzieci i alergologiem.

Skoro tak trudno rozpoznać astmę u małych dzieci, jak to się robi?

Ponieważ rozpoznanie astmy oskrzelowej u dzieci do 6. roku życia jest wyjątkowo trudne, powinno być stawiane tylko przez lekarza specjalistę pediatrę alergologa lub pneumonologa. W tej grupie wiekowej stopień ciężkości choroby ustala się na podstawie danych pochodzących z wywiadu i badania fizykalnego. Czasami dodatkowym elementem diagnostycznym jest pomiar PEF (szczytowy przepływ wydechowy). Badania czynnościowe (spirometria) są trudne do interpretacji z powodu braku powtarzalności w tym przedziale wieku. W konsekwencji rozpoznanie opiera się głównie na obserwacji lekarza podczas leczenia próbnego. Jednak brak poprawy po kilkutygodniowym leczeniu próbnym powinien skłonić lekarza do ponownego przeanalizowania rozpoznania.

Na czym polega ta choroba?

Główną rolę w pojawianiu się objawów astmy odgrywa zapalenie dróg oddechowych, do którego doprowadzają mechanizmy immunologiczno-alergiczne. Zapalenie to toczy się w drogach oddechowych - głównie w oskrzelach. Oskrzela, czyli tzw. drogi oddechowe to układ przewodów doprowadzających powietrze do płuc. Oskrzela w głębi płuc rozgałęziają się stając się coraz mniejsze i cieńsze. Od środka są wyścielone błoną śluzową, która na swojej powierzchni jest pokryta rzęskami. Rzęski poruszają się stale w kierunku od płuca do gardła, zapewniając tym samym skuteczne przesuwanie powstającej w oskrzelach wydzieliny. Na końcu oskrzeli znajdują się pęcherzyki płucne, w których wdychany przez nas tlen przechodzi do krwi. Taki uproszczony opis funkcjonowania oskrzeli dotyczy dziecka zdrowego. W przypadku chorego na astmę, oskrzela są bardziej wrażliwe (nadreaktywne), a błona śluzowa pokrywająca wnętrze oskrzeli jest w stanie ciągłego zapalenia i obrzęku, w wyniku czego powstaje bardzo gęsty, lepki śluz, a ruchy rzęsek, które mają za zadanie oczyścić oskrzela są bardzo utrudnione. Tym samym transport śluzu jest spowolniony. Nadreaktywne oskrzela możemy porównać do nadwrażliwości człowieka, u którego każdy dźwięk, czy to przejeżdżającego tramwaju, czy zamykania drzwi, powoduje reakcję nieadekwatną - mówimy, że aż podskakuje na krześle na te dźwięki.
W astmie to oskrzela są nadreaktywne i zbyt szybko i łatwo ulegają skurczowi. Nadreaktywność występuje u wszystkich chorych z rozpoznaną klinicznie aktywną postacią astmy oskrzelowej.

Oprócz charakterystycznego świstu jakie są objawy tej choroby?

Klasycznymi objawami astmy są napady duszności i kaszlu o różnym stopniu nasilenia. Typowy napad astmy zaczyna się zazwyczaj świstami przy oddychaniu i dusznością. Uciążliwe objawy astmy występują często zwłaszcza w nocy lub we wczesnych godzinach porannych. Poza epizodami zaostrzeń, objawy mogą w ogóle nie występować. Objawy astmy mogą być wywołane przez alergeny (czyli czynniki powodujące reakcję uczuleniową), takie jak np. sierść zwierząt, pyłki roślin, roztocza kurzu, pleśnie, czy niektóre rodzaje leków, np. aspiryna. Mogą też być spowodowane przez inne czynniki drażniące nadreaktywnie oskrzela jak np. zimne powietrze, dym z ogniska, wysiłek fizyczny szczególnie na mrozie, czy też zapachy lub silne emocje.