Groźne skutki podtopienia

U dziecka, które uległo podtopieniu bądź zachłyśnięciu wodą lub innym płynem np. w trakcie picia, może dojść do tzw. wtórnego utonięcia. Może to się stać np. w nocy w jego łóżku. Szacuje się, że objawy wtórnego utopienia mogą wystąpić u 10-15 proc. osób, u których doszło do przedostania się wody do płuc.

Wtórne utonięcie jest powikłaniem po zachłyśnięciu się lub podtopieniu. - Wskutek przedostania się wody do płuc (zwłaszcza słonej morskiej lub ze zbiorników wodnych oczyszczanych chemicznie takich jak baseny czy jacuzzi) dochodzi do zalania i uszkodzenia pęcherzyków płucnych oraz przenikania i gromadzenia się w nich wody pochodzącej z własnej krwi pacjenta - mówi dr n. med. Joanna Macech-Smużewska, zastępca ordynatora ds. anestezjologii w Szpitalu Medicover.

Im więcej płynu dostanie się do płuc, tym ryzyko większe i przebieg groźniejszy. Może to spowodować narastanie w ciągu kilku-kilkudziesięciu godzin niewydolności oddechowej. Pęcherzyki płucne wypełniają się stopniowo wodą i nie może się w nich odbywać pobieranie tlenu do krwioobiegu. - Narastające niedotlenienie prowadzi do tzw. obrzęku płuc, pojawiają się ciężkie zaburzenia ogólnoustrojowe, zaburzenia oddychania, niedotlenienie całego organizmu, w wyniku których może dojść nawet do zgonu - tłumaczy lekarka.

Wtórne utonięcie to inaczej skutek przedostania się płynu do układu oddechowego. Warto podkreślić, że wtórnego utonięcia nie powoduje przedostanie się wody do żołądka czyli jej niezamierzone połknięcie – aby do niego doszło, płyn musi dostać się do płuc.

Wtórne utonięcie: organizm ma skuteczne mechanizmy obronne

- Podtopienie jest stanem, w którym następuje duszenie wskutek przebywania pod wodą i niemożność oddychania, ale nie dochodzi do zgonu. Zachłyśnięcie z kolei polega na niezamierzonym przedostaniu się płynu do dolnych dróg oddechowych (tchawicy, oskrzeli, pęcherzyków płucnych) i nie musi być związane z przebywaniem pod wodą. Wtórne utonięcie może wystąpić zarówno wskutek podtopienia jak i zachłyśnięcia - dodaje dr Joanna Macech-Smużewska.

Na szczęście nie zdarza się to często. - Organizm ludzki ma mechanizmy zabezpieczające przed przedostaniem się płynów do dróg oddechowych i zwykle działają one skutecznie. Okolice gardła i krtani są bogato unerwione i reagują silnym odruchem kaszlowym na obecność ciał obcych, także w postaci płynnej i zazwyczaj nie dopuszczają, aby do tchawicy dostała się inna treść niż powietrze. Jeśli już dojdzie do przedostania się wody do płuc, to najczęściej ciała obce są usuwane z dróg oddechowych wraz ze śluzem właśnie poprzez kaszel - mówi.

Wtórne utonięcie może wystąpić w każdym wieku, u każdej osoby, u której doszło do przedostania się płynów do dróg oddechowych. Bardziej narażone są osoby w skrajnych grupach wiekowych czyli małe dzieci (zwłaszcza te, które urodziły się jako wcześniaki) i ludzie starsi, a także osoby z zaburzeniami połykania wskutek chorób przewlekłych.

Wtórne utonięcie: objawy

Objawy wtórnego utonięcia mogą się rozwijać powoli przez długi czas, nawet do 72 godzin po dostaniu się płynu do płuc. Zwykle pojawiają się jednak w ciągu kilku-kilkunastu godzin od zdarzenia. Mogą być niecharakterystyczne i początkowo przeoczone przez opiekunów.

Najczęściej obserwowane symptomy to:

uporczywy kaszel,

osłabienie,

niechęć do zabawy,

zmęczenie,

senność,

apatia,

szybki, płytki oddech,

duszność,

sinica warg,

wymioty,

zaburzenia mowy i koncentracji wynikające z niedotlenienia mózgu.

Może się zdarzyć, że objawy niedotlenienia i zaburzenia świadomości mogą być omyłkowo zinterpretowane jako sen. Przy masywnych zaburzeniach oddechowych dziecko może być zbyt słabe, aby prosić o pomoc. To, co powinno wzbudzić niepokój, to przyspieszony oddech, sinica lub bladość oraz wydobywająca się z ust piana. Wtedy potrzebna jest natychmiastowa pomoc.

Jeśli rodzice zauważą jakiekolwiek niepokojące zmiany w zachowaniu i samopoczuciu dziecka, które mogło wcześniej być narażone na podtopienie lub zachłyśnięcie, powinni jak najszybciej wezwać pomoc lekarską, ponieważ stan pociechy może ulec szybkiemu pogorszeniu.

Pamiętajmy, że nie należy dziecka zmuszać do jedzenia i picia ani prowokować wymiotów. - W przypadku wystąpienia objawów wtórnego utonięcia niezbędna jest fachowa pomoc – dziecko musi jak najszybciej znaleźć się w szpitalu, ponieważ istnieje ryzyko wystąpienia u niego ciężkiej niewydolności oddechowej wymagającej podawania tlenu, wielu silnie działających leków, a nawet wspomagania oddechu respiratorem - mówi dr Joanna Macech-Smużewska.

Dzieci, które uległy podtopieniu, muszą trafić pod opiekę lekarską, nawet gdy nic im się nie dzieje. - W sytuacji, kiedy malec znajdzie się pod wodą, reakcja musi być natychmiastowa. U dziecka przytomnego należy dążyć do usunięcia wody z płuc poprzez kaszel, natomiast u maluchów nieprzytomnych konieczne są zaawansowane metody (np.wentylacja respiratorem) i jak najszybsze wezwanie karetki.

Jak zapobiegać wtórnemu utonięciu?

Najlepszą metodą zapobiegania wtórnemu utonięciu jest niedopuszczenie do sytuacji, w których dochodzi do podtopienia czyli bardzo uważna obserwacja dzieci przebywających w wodzie. Nurkowanie pod wodą z pełną kontrolą wykonywanych ruchów i możliwością wynurzenia się oraz nabrania oddechu nie zagraża wtórnym utonięciem i nie należy zabraniać tego dzieciom. - Uczmy bezpiecznej kąpieli, pilnujmy i pamiętajmy, że nie każde zakrztuszenie czy „napicie się wody” podczas wakacyjnych zabaw w wodzie kończy się tragicznie - dodaje lekarka.