Hormony muszą być wyrównane

Prawidłowa czynność tarczycy ma ogromne znaczenie, bez względu na to, czy kobieta planuje ciążę lub w niej jest, czy też nie. Hormony tarczycy warunkują prawidłowe funkcjonowanie organizmu. Ale zwłaszcza w okresie ciąży i tuż po niej trzeba zwrócić uwagę na problemy z tarczycą. A jeśli pojawią się choroby tarczycy – ich odpowiednie leczenie pozwala uniknąć powikłań ciąży i urodzić zdrowe dziecko.

- Hormony tarczycy mają zasadnicze znaczenie w regulacji metabolizmu organizmu. Wpływają przez swoje działanie na metabolizm cukrów, tłuszczów i aminokwasów. Nasilają termogenezę, przez co są odpowiedzialne za utrzymanie ciepłoty ciała. Stymulują wzrost tkanki kostnej, wpływają na serce, na poprawę jego pracy i kurczliwość. Stymulują rozwój wielu tkanek, nasilając podziały komórek - mówi lek. med. Marek Śliwiński, ginekolog położnik, specjalista w zakresie endokrynologii Medicover.

Hormony tarczycy a zajście w ciążę

Wyrównanie poziomu hormonów tarczycy korzystnie wpływa na płodność i prokreację. - Dotyczy to zwłaszcza pacjentek z kliniczną niedoczynnością tarczycy, która doprowadza do zmniejszenia płodności, tym ważniejsze jest wykrycie takiej sytuacji klinicznej jeszcze przed ciążą. Ponadto, dzięki odpowiedniemu poziomowi hormonów, zmniejsza się częstość powikłań samej ciąży, w tym poronień i porodów przedwczesnych - dodaje dr Śliwiński.

Nadczynność tarczycy nie wywołuje istotnych zaburzeń owulacji, rytmu miesiączkowania i niepłodności.

Prawidłowe wyrównanie poziomu hormonów tarczycy u ciężarnych z chorobami tarczycy u ogromnej większości pacjentek zapewnia bezpieczeństwo płodu. - U niektórych zaleca się dokładniejszą diagnostykę w czasie ciąży polegającą na ocenie poziomu specyficznych przeciwciał i diagnostyce ultrasonograficznej płodu oceniającej bardziej szczegółowo niż zwykłe badanie obecność powiększenia tarczycy płodu, jego unaczynienia, czy przyspieszonego dojrzewania układu kostnego. Możliwa jest także kordocenteza - pobranie krwi pępowinowej do oznaczenia poziomu hormonów tarczycy u płodu - dodaje endokrynolog.

Hormony tarczycy: badania przed ciążą i w ciąży

Wszystkie kobiety, także te zdrowe, planujące ciążę powinny na kilka miesięcy przed prokreacją mieć oznaczony hormon tyreotropowy – TSH. Jest to hormon wydzielany przez przysadkę i stymulujący tarczycę do pracy. - Poziom tego hormonu bardzo dokładnie informuje o tym, czy czynność tarczycy jest właściwa. Poziom oznaczonego TSH powinien wynosić między 0,5 a 2,5 mIU/l. Stwierdzenie takiego poziomu zwalnia od dalszej diagnostyki. Jeśli TSH jest wyższy, pacjentka powinna być dalej diagnozowana – powinna mieć wykonanych kilka dodatkowych badań, a jednocześnie należy rozpocząć leczenie tyroksyną – hormonem tarczycy - mówi. Niezależnie od wykonanych przed planowaną prokreacją badań lub w razie ich niewykonania, co często się zdarza, kobieta powinna mieć oznaczony poziom TSH także w 8 tygodniu ciąży (panie bez chorób tarczycy również). Poziom TSH w pierwszym trymestrze nie powinien być wyższy niż 2,0 a w drugim i trzecim trymestrze wyższy niż 3,0 mIU/L.

Hormony tarczycy a ciąża i rozwój dziecka

W życiu płodowym i w ciągu kilku lat po urodzeniu, hormony tarczycy stymulują rozwój układu nerwowego dziecka, między innymi wpływając na prawidłową mielinizację czyli tworzenie się otoczki mielinowej wokół włókien nerwowych, co umożliwia prawidłowe przewodzenie impulsów nerwowych w ośrodkowym układzie nerwowym.

- Innymi słowy, hormony warunkują prawidłowy rozwój układu nerwowego, nawet wtedy kiedy hormony te nie są produkowane przez tarczycę płodu i pochodzą tylko od ciężarnej - mówi. Warto wiedzieć, że praktycznie cała pula hormonów tarczycy u płodu do 10 tygodnia ciąży pochodzi od matki. Później tę ilość szacuje się średnio na 30 proc. Głęboki niedobór hormonów, szczególnie w początkowym okresie ciąży, może mieć zasadnicze znaczenie dla rozwoju dziecka, przede wszystkim jego ośrodkowego układu nerwowego. Niedobór może spowodować gorszy rozwój psychomotoryczny i umysłowy dziecka, przy czym głębokość zaburzeń zależy od stopnia deficytu hormonów tarczycy. Odpowiedni poziom hormonów u matki ma istotne znaczenie również wówczas, kiedy płód nie jest w stanie produkować hormonów - agenezja tarczycy lub produkcja płodowa jest ograniczana przez specyficzne przeciwciała. - Są to rzadkie przypadki niedoczynności tarczycy płodu i noworodka w chorobie autoimmunologicznej matki i rzadkie zespoły defektów syntezy hormonów - dodaje dr Marek Śliwiński.

Hormony w ciąży: objawy nadczynności i niedoczynności tarczycy

W momencie zajścia w ciążę, następuje zwiększenie stymulacji tarczycy, a jednocześnie wzrost zapotrzebowania na hormony tarczycy. Wiąże się to ze zmianami hormonalnymi w czasie ciąży – wzrostem ilości wytwarzanej gonadotropiny łożyskowej i wzrostem stężenia estrogenów. - U kilkunastu procent zdrowych pacjentek dochodzi do przejściowej, zwiększonej stymulacji tarczycy, co może skutkować wystąpieniem objawów nadczynności tarczycy - odczuwaniem ciepła, niepokoju, pojawieniem się nudności, wymiotów, zwiększeniem częstości wypróżnień. Rzadko jednak objawy są na tyle nasilone, żeby konieczne było leczenie przeciwtarczycowe. Częściej jednak spotykamy klinicznie odwrotną sytuację, kiedy tarczyca ciężarnej z jakiejś przyczyny nie jest w stanie prawidłowo zareagować na zwiększona stymulację i dostosować swojej produkcji hormonów do zwiększonego zapotrzebowania. Może to dawać objawy niedoczynności tarczycy, które łudząco przypominają objawy spotykane w fizjologicznie przebiegającej ciąży, np. zmęczenie, senność, gorszy napęd, zaparcia. Trudno więc kierować się wyłącznie objawami klinicznymi. Trzeba oprzeć się na badaniach - mówi specjalista.

Tarczyca w ciąży: konieczna suplementacja jodem

Ciężarne, które mają zdrową tarczycę oraz osoby chore powinny od samego początku ciąży stosować suplementacyjną dawkę jodu 150-200 ug na dobę. - Taka suplementacja pozwala na właściwe zaopatrzenie tarczycy w jod i jej niezakłóconą pracę w warunkach zwiększonego zapotrzebowania i produkcji hormonów tarczycy. Trzeba podkreślić, że od 10-12 tygodnia ciąży, tarczyca płodu zaczyna produkować hormony tarczycy i ta produkcja systematycznie wzrasta aż do końca ciąży i to w takim stopniu, że noworodek wytwarza więcej hormonów na kilogram masy ciała niż osoba dorosła - mówi. Jod należy przyjmować również w czasie karmienia piersią.

Po urodzeniu dziecka, prawie natychmiast spada zapotrzebowanie na hormony tarczycy, co oznacza konieczność odstawienia hormonów tarczycy u części pacjentek, a u pozostałych zmniejszenie dawki stosowanego preparatu. - U pacjentek z chorobą autoimmunologiczną, po ciąży dochodzi do zaostrzenia choroby, z czym wiąże się konieczność dalszej diagnostyki hormonalnej - po połogu i po około 4 miesiącach po porodzie. Do rozwoju chorób autoimmunologicznych dochodzi najczęściej po przebytej ciąży - dotyczy to także autoimmunologicznego zapalenia tarczycy - które na pewnym etapie doprowadza do mniej lub bardziej nasilonej niedoczynności tarczycy - dodaje.

Choroby tarczycy: czym grozi nieleczenie w ciąży?

Nieleczone choroby tarczycy, zarówno niedoczynność jak i nadczynność tarczycy, mogą przełożyć się na stan płodu i prawidłowy rozwój dziecka po urodzeniu. - Dzieci kobiet z nieleczoną niedoczynnością tarczycy wykazują gorszy rozwój psychomotoryczny i niższy o kilka punktów wskaźnik inteligencji. W czasie ciąży u tych pacjentek, częściej dochodzi do poronień i porodów przedwczesnych, rozwoju nadciśnienia tętniczego i niedokrwistości. Z kolei, u pań z nieleczoną nadczynnością tarczycy częściej dochodzi do nadciśnienia i rzucawki, poronień i porodów przedwczesnych. Może dochodzić również do nadczynności tarczycy płodu i noworodka, a także groźnego dla życia powikłania, jakim jest przełom tarczycowy - przestrzega lekarz.

Przełom tarczycowy to gwałtowne zaostrzenie nadczynności tarczycy, powodujące załamanie homeostazy ustrojowej, związane z wystąpieniem niewydolności wielonarządowej, obarczone wysoką śmiertelnością.

W przypadku niedoczynności tarczycy, występującej przed ciążą, bez właściwego leczenia, stan chorej w trakcie ciąży się pogorszy, a niedoczynność zacznie dawać objawy kliniczne - osłabienie, senność, zaparcia, szorstkość skóry poczucie i nietolerancja zimna.

W przypadku nadczynności, ciąża może nasilić występowanie objawów nadczynności tarczycy, czasem tylko okresowo w I trymestrze: przyspieszenie częstości, a czasem zaburzeń rytmu serca, utraty masy ciała, nietolerancja ciepła, zwiększenie rytmu wypróżnień.

Kobiety z chorobami tarczycy muszą być pod stałą kontrolą lekarza, wykonywać zalecone badania, bowiem w ciąży zmienia się zapotrzebowanie na hormony tarczycy, dlatego leczenie musi być odpowiednio dobierane.

Problemy z tarczycą mogą być dziedziczne

Dzieci matek z chorobami tarczycy mogą dziedziczyć skłonność do zachorowania na te choroby. Przykładem jest dziedziczenie skłonności do zachorowania na choroby autoimmunologiczne, w tym chorobę autoimmunologiczną tarczycy.

Do zachorowania u dzieci dochodzi rzadko, częstość zachorowań znacznie się zwiększa w okresie pokwitania i po pokwitaniu.

Pierwszym badaniem u noworodków w kierunku niedoczynności tarczycy jest test bibułowy sprawdzający poziom TSH, przeprowadzany w 48 godzin po urodzeniu (test wykonywany jest u wszystkich noworodków). - Nawet jeśli wynik wyjdzie prawidłowy, warto raz na kilka lat sprawdzać poziom TSH u dzieci, których matki chorują na autoimmunologiczne choroby tarczycy. Częstość badań należy zintensyfikować po pokwitaniu, np. co rok. Przede wszystkim należy zwracać uwagę na ewentualne objawy kliniczne nadczynności i niedoczynności tarczycy u dzieci - dodaje specjalista.