Sprawdź, czy jesteś w grupie ryzyka

O potrzebie kontrolowania przez ciężarną ciśnienia, rozmawiamy z ginekologiem, dr n. med. Anną Celińską

Agnieszka Usiarczyk: Czy kobieta chorująca od lat na nadciśnienie przewlekłe ma szansę na zdrową ciążę?

Anna Celińska, ginekolog: Tak, ale zanim zdecyduje się na zajście w ciążę powinna skontaktować się z lekarzem, który zaleci odpowiednie leczenie regulujące ciśnienie tętnicze. Oczywiście kobieta z nadciśnieniem tętniczym, która przyjmuje leki i dowie się, że jest w ciąży też powinna powiedzieć o tym lekarzowi, który zmieni farmaceutyki na bezpieczne dla płodu. Ciąża kobiety z nadciśnieniem jest ciążą wysokiego ryzyka, zwłaszcza w przypadkach, gdy nadciśnieniu towarzyszą powikłania narządowe np. niewydolność nerek. W tych przypadkach pacjentka powinna przebywać pod ścisłą kontrolą zarówno położnika jak i kardiologa. Zbyt wysokie ciśnienie w czasie ciąży może być niebezpieczne zarówno dla kobiety, jak i jej dziecka. U ciężarnej za nadciśnienie uznaje się ciśnienie powyżej 140/90 mm Hg (dwa niezależne pomiary w odstępie co najmniej 6 godzin).

Nadciśnienie w ciąży dotyka nie tylko te kobiety, które chorują od lat, ale także młode, zdrowe panie?

Tak. Wyróżnia się kilka postaci nadciśnienia tętniczego u ciężarnych. Pierwsze występuje przed zajściem w ciążę i zazwyczaj jest to tak zwane nadciśnienie przewlekłe. Drugie to według najnowszej nomenklatury stan przedrzucawkowy, nazywany przed laty gestozą czy tak zwanym zatruciem ciążowym. Pojawia się po 20. tygodniu ciąży. Jednym z jego symptomów jest białkomocz. Stanowi przedrzucawkowemu zazwyczaj towarzyszą obrzęki ciała.

Oba rodzaje są niebezpieczne?

Bardziej niebezpieczne powikłania towarzyszą nadciśnieniu, które pojawia się w ciąży po 20. tygodniu. Takiemu nadciśnieniu towarzyszy patologia łożyska oraz będące jego konsekwencją wewnątrzmaciczne ograniczenie wzrastania płodu, niedotlenienie płodu, przedwczesne odklejenie się łożyska prawidłowo usadowionego, czyli wcześniejsze ukończenie ciąży.

Najbardziej niebezpiecznym powikłaniem nadciśnienia ciążowego jest rzucawka, do której dochodzi, gdy ciśnienie jest bardzo wysokie. Podczas ataku kobieta dostaje drgawek, które mogą doprowadzić do niedotlenienia zarówno matki, jak i płodu. Rzucawka może wystąpić w każdej chwili. Nigdy nie wiemy i nie mamy żadnych badań, które powiedziałyby nam, kiedy dojdzie do zaostrzenia choroby, czy będzie to za kilka godzin czy też tygodni. Do najcięższych powikłań, które mogą pojawić się u ciężarnej z nadciśnieniem należy ostra niewydolność nerek, obrzęk płuc i mózgu, ciężkie uszkodzenie wątroby, zespół rozsianego wykrzepiania wewnątrznaczyniowego. Są to stany bezpośredniego zagrożenia życia matki dlatego podaje się lekarstwa, obniżające ciśnienie. Nadciśnienie spowodowane ciążą zwykle mija po porodzie w ciągu 6 tygodni.

Czy nadciśnienie przewlekłe może się znormalizować w ciąży?

To się czasami zdarza w pierwszej połowie ciąży. W przypadku tego nadciśnienia nie włączamy farmakoterapii, gdy pomiary są niższe niż 160/110. Dążenie do zbytniej normalizacji ciśnienia może spowodować spadek przepływu łożyskowego i tym samym zagrożenie życia dziecka.

Które kobiety najczęściej chorują na stan przedrzucawkowy?

W grupie ryzyka są panie otyłe, po 40. roku życia, z cukrzycą, chorobami nerek, panie, które miały nadciśnienie w poprzednich ciążach, wrodzone lub nabyte stany zwiększonej krzepliwości krwi (trombofilie). Zwiększonym ryzykiem obarczone są też te kobiety, u których w rodzinie matka bądź siostra chorowały na stan przedrzucawkowy.

Dlaczego w ciąży pojawiają się kłopoty z prawidłowym ciśnieniem tętniczym?

Młode łożysko, zwane w początkowym okresie ciąży kosmówką, nieprawidłowo się rozwija. W związku z tym pojawiają się problemy z prawidłowym ciśnieniem. Aby nie wnikać za bardzo w szczegóły warto wspomnieć, że w łożysku jest tak zwane niskooporowe krążenie. W przypadku fizjologicznego rozwoju ciąży naczynia tracą swoją mięśniówkę czyli warstwę mięśniową znajdującą się w każdej tętnicy, aby zapewnić odpowiedni przepływ krwi, wymianę tlenu i składników odżywczych między matką i płodem. Takie naczynia na szczęście nie reagują na czynniki obkurczające, by nie upośledzać krążenia matczyno – płodowego. W wyniku tych zmian następuje fizjologiczny spadek wartości ciśnienia u ciężarnych w I i II trymestrze, zwłaszcza ciśnienie rozkurczowe spada aż do 15 mmHg (słupa rtęci) w 24. tygodniu ciąży. Tylko w przypadkach ciąż powikłanych nadciśnieniem, nie wytwarza się krążenie niskooporowe w łożysku i nie obserwujemy w początkowym okresie ciąży fizjologicznego spadku ciśnienia.

Jakie objawy powinny zaniepokoić ciężarną, która cierpi na nadciśnienie przewlekłe lub na stan przedrzucawkowy?

Do niepokojących objawów nadciśnienia należą m.in. bóle głowy, obrzęki twarzy, rąk czy nóg, wymioty, bóle w nadbrzuszu, zaburzenia widzenia, objawy grypopodobne. Jeśli wystąpi któryś z wymienionych symptomów, należy zgłosić się do szpitala na położniczą izbę przyjęć. Trzeba pamiętać, że nadciśnienie przedciążowe przewlekłe nie wyklucza zachorowania na tzw. nałożony stan przedrzucawkowy.

Czy przyszłe mamy powinny bardziej dbać o siebie w przypadku stwierdzenia podwyższonych wartości ciśnienia tętniczego?

Zalecam ciężarnym, by ograniczyły aktywność fizyczną, stosowały dietę ubogą w sód, czyli ograniczyły solenie (to zalecenie dotyczy przede wszystkim pacjentek z nadciśnieniem przewlekłym sodo wrażliwym). Powinny także regularnie kontrolować ciśnienie i robić badania moczu na obecność białka. Niezbędne jest również monitorowanie stanu płodu tzw. intensywny nadzór położniczy, w zależności od nasilenia objawów w warunkach ambulatoryjnych lub w szpitalu.

Czy niskie ciśnienie jest równie niebezpieczne?

Niskie ciśnienie nie stanowi zagrożenia ani dla matki, ani dziecka. Na niskie ciśnienie, mniejsze niż 90/60 mmHg, zwykle skarżą się młode, szczupłe kobiety. Osłabienie, senność, zawroty głowy to główne objawy niskiego ciśnienia tętniczego. W I i w II trymestrze obserwuje się fizjologiczny spadek ciśnienia, bardziej rozkurczowego, o 15 mmHg, niż skurczowego. Wynika to ze zmian zachodzących w ciąży tzn. zamiany naczyń obwodowych na tzw. niskooporowe. W pierwszym trymestrze kobiety z niskim ciśnieniem mogą być senne, zdarza się, że niektóre mdleją. Wskazany jest wtedy odpoczynek. Z powodu niskiego ciśnienia w ciąży nie przyjmuje się leków. Zaleca się umiarkowaną aktywność fizyczną (spacery, pływanie), spożywanie dużej ilości płynów (2 – 3 litry dziennie), picie 1 - 2 filiżanek niezbyt mocnej kawy.

dr n. med. Anna Celińska, ginekolog z Centrum Medycznego Lux Med