Rodzice! Po rozstaniu się, schowajcie animozje do kieszeni

Na temat władzy rodzicielskiej rozmawiamy z Rzecznikiem Praw Dziecka, Markiem Michalakiem

Magdalena Kula: Kiedy wygasa władza rodzicielska?

Rzecznik Praw Dziecka, Marek Michalak: Zgodnie z polskim prawem władza rodzicielska wygasa po osiągnięciu przez dziecko pełnoletniości lub w przypadku zawarcia małżeństwa przez kobietę, która ukończyła lat szesnaście. W tej sytuacji potrzebna jest jednak wcześniejsza zgoda sądu opiekuńczego na zawarcie takiego małżeństwa.

Wygaśnięcie władzy rodzicielskiej bywa czasami mylone z jej pozbawieniem, o którym może zdecydować sąd opiekuńczy w trzech przypadkach: pojawienia się trwałej przeszkody w wykonywaniu władzy rodzicielskiej np. wyjazdu na stałe rodziców lub rodzica za granicę, połączonego z całkowitym brakiem zainteresowania dzieckiem; nadużywania władzy rodzicielskiej np. stosowania wobec dziecka przemocy w sposób zagrażający jego życiu lub zdrowiu, bądź nakłaniania dziecka do popełnienia czynów przestępczych i wreszcie w sytuacji rażącego zaniedbywania obowiązków przez rodziców. Zawsze jednak potrzebna jest decyzja sądu.

Jakie są najczęstsze przyczyny ograniczenia władzy rodzicielskiej?

Wśród przyczyn ograniczania władzy rodzicielskiej wskazać przede wszystkim należy jej nieprawidłowe wykonywanie. Mam tu na myśli np. zaniedbywanie obowiązków wychowawczych ze względu na uzależnienie – jednego opiekuna lub obojga – od alkoholu czy też innych substancji psychoaktywnych. Inną przyczyną może być też brak porozumienia między rodzicami co do istotnych dla dziecka spraw – konflikt dorosłych uniemożliwia im podjęcie właściwych, czy wręcz koniecznych dla dobra dziecka decyzji i musi wkroczyć sąd.

Wciąż niestety zdarzają się przypadki ograniczania władzy rodzicielskiej i umieszczenie dziecka poza rodziną ze względu na trudne warunki socjalne rodziny, ale wówczas jako pierwszy protestuję przeciwko takim decyzjom. Nawet zauważam zmianę linii orzeczniczej sądów w tym względzie.

W jakich sytuacjach rodzic może wystąpić o ograniczenie lub odebranie władzy rodzicielskiej drugiemu rodzicowi? Kto poza rodzicami może interweniować, gdy rodzice nie potrafią nimi być?

Kodeks rodzinny i opiekuńczy przyznaje rodzicowi prawo wnioskowania o ograniczenie władzy rodzicielskiej wobec drugiego rodzica wtedy, gdy stwierdzi on, że dobro dziecka jest zagrożone. Natomiast o pozbawienie władzy rodzicielskiej można zabiegać w każdej z trzech sytuacji, o których wspominałem wcześniej. Każdą sprawę sąd będzie badał indywidualnie i rozstrzygnie ją kierując się dobrem i potrzebami konkretnego dziecka.

Postępowanie w sprawie o ograniczenie lub pozbawienie władzy rodzicielskiej może być wszczęte przez sąd z urzędu. Polskie prawo wskazuje szereg instytucji, które są zobowiązane przekazać do sądu informacje o przypadkach uzasadniających rozpoczęcie takiego postępowania. Są to m.in. urzędy stanu cywilnego, organy samorządu i administracji rządowej, policja, placówki oświatowe, opieka społeczna czy też organizacje i zakłady zajmujące się opieką nad dziećmi. Ostateczną decyzję co do postępowania podejmuje jednak zawsze sąd.