Na szczęście nie każde dziecko je ma

Generalnie dolegliwości bólowe związane ze wzrostem są domeną raczej mniejszych dzieci. W wieku przedszkolnym mogą występować już w trzecim roku życia. Drugi raz pojawiają się w okresie pokwitania: u dziewczynek mogą nasilać się między ósmym a dziewiątym rokiem życia, a u chłopców około dziesiątego roku życia.

Bóle wzrostowe mogą pojawić się nagle. Jakie są ich objawy?

Moja córka Kasia chodziła do szkoły baletowej. Kiedy miała dziewięć lat, najczęściej po dniu intensywnych ćwiczeń przy drążku, budziła się w nocy z bólem łydek. Byłam przerażona. Dziecko miało wcześniej za sobą wizytę u ortopedy, który nie widział żadnych nieprawidłowości w budowie nóg. Jednak napadowe, nocne bóle u córki zmusiły nas do kolejnej wizyty u lekarza. W końcu bóle same przeszły: były związane po prostu z rośnięciem, a nasilały się w okresie wzmożonego wysiłku fizycznego.

Nie lekceważ bólu

Gdy pojawia się ból u dziecka nie można go lekceważyć!

Nigdy bowiem nie ma pewności jakiego rodzaju są to bóle. - Mogą to być bóle wzrostowe, ale i pochodzenia organicznego – podkreśla Danuta Gruszowska, specjalista medycyny rodzinnej i chorób dzieci NZOZ w Krakowie. Należy wykluczyć choroby, które takimi bólami mogą się objawiać. – Powinno się wykonać podstawowe badania: morfologię krwi z rozmazem CRP lub OB (wykładniki stanu zapalnego), ASO (poziom przeciwciał przeciwko paciorkowcom, które są odpowiedzialne za zapalenie stawów u dzieci). Kiedy wynik jest prawidłowy, a dziecko w stanie ogólnym dobrym, ładnie rośnie, przybywa na wadze, a mama widzi, że jest wesołe i aktywne w ciągu dnia, nie demonstruje żadnych podejrzanych objawów, to można przypuszczać, że są to tylko bóle wzrostowe – mówi lekarka.

Jednak, kiedy dziecko jest apatyczne, nie bawi się z dziećmi a siedzi pod ścianą, do tego jest podatne na infekcje, którym towarzyszą też bóle kończyn, to maluch wymaga intensywnej diagnostyki. - Przede wszystkim diagnostyki hematologicznej, aby wykluczyć chorobę nowotworową. Zespoły bólowe ze strony układu mięśniowo-szkieletowego o podłożu mechaniczno przeciążeniowym najczęściej ustępują po wypoczynku. Czasem jednak wymagają konsultacji reumatologicznej lub ortopedycznej. Zwłaszcza kiedy towarzyszą im inne objawy jak obrzęk stawów, sztywność poranna i po spoczynku, zaburzenia chodu – wyjaśnia dr Gruszowska.

Wykonuje się też badania rentgenowskie(radiologiczne), by stwierdzić czy nie ma osteomolacji kości, czyli ich odmineralizowania. – W przypadku dzieci, które biorą sterydy (przy leczeniu jakiegoś schorzenia) i narzekają na bóle kończyn, warto się zastanowić czy nie mają osteoporozy (czyli „wypłukania” minerałów z kości), co daje dolegliwości bólowe i zwiększa skłonność do łatwych złamań - podpowiada pediatra, która uważa, że warto dziecko skierować też do endokrynologa, aby sprawdził, czy nie są to objawy krzywiczne, albo do reumatologa. – Badania trzeba wykonać, ale nie należy doszukiwać się choroby na siłę – mówi pediatra.

Bóle wzrostowe u 4-latka

Najczęściej jednak, kiedy w ciągu dnia małe dziecko jest żywe i biega, a wieczorem płacze, że bolą je nóżki – to znaczy, że się sforsowało. - Dzieci nieco starsze, które już intensywnie ćwiczą a są jeszcze w fazie wzrastania mogą mieć wiotkość wiązadeł i są predestynowane do skręceń i naderwań wiązadeł stawu skokowego czy kolanowego - przestrzega Gruszowska. - To wymaga już intensywnego postępowania chirurgicznego i unieruchomienia stawu, tak aby torebka stawowa się wygoiła. Stosuje się wtedy też profilaktyczne leki przeciwzakrzepowe.

Dzieci, które uprawiają jakieś dyscypliny sportowe są bardziej narażone na dolegliwości bólowe związane nie tyle z kośćmi, co z tkankami miękkimi: torebkami stawowymi i wiązadłami. Chrząstka stawowa często ulega uszkodzeniu przez to, że dziecko zbyt intensywnie ćwiczy – wyjaśnia lekarka, która uważa, że nie każda dziewczynka, która tańczy w balecie musi zostać primabaleriną (to uwaga dla zbyt ambitnych dzieci i ich rodziców).

W okresie intensywnego wzrastania, kiedy bóle najczęściej występują, rozsądni rodzice powinni ograniczać nadmierny wysiłek dzieci. Co nie znaczy, że dziecko do przedszkola musi być wożone samochodem. – Warto iść spacerkiem, bo dzięki takiemu łagodnemu treningowi, bóle wzrostowe szybciej znikną – radzi lekarka. Ale trzeba dbać, by wysiłek fizyczny dziecka był racjonalny.

Kiedy nie widać wzrostu

Czasem dziecko wcale intensywnie nie rośnie a mimo to odczuwa ból – opowiada lek. med. Danuta Gruszowska. - Nie jest to jednak dolegliwość powszechna, zależy od wrażliwości osobniczej. Dzieci, których to dotyczy, przeważnie budzą się w nocy i skarżą na ból nóżek. Czasem trwa to dziesięć minut, a czasem nawet i pół godziny. Takie napady bólowe powtarzają się raz w miesiącu, niekiedy częściej. Oprócz nóżek bolą czasem też inne części ciała: plecy, rączki, obręcz barkowa, łopatki czy szyja. Takim objawom bólowym, które uważa się za wzrostowe nie powinien jednak towarzyszyć obrzęk kończyn, zaczerwienienia ani uczucie sztywności.

- Mogą boleć mięśnie, ale mogą boleć i kości. Tak naprawdę nie wiadomo, co się szybciej rozwija u dziecka - twierdzi Danuta Gruszowska. – Są teorie, które mówią, że kości rosną szybciej niż mięśnie, więc ścięgna okazują się jakby niewspółmiernie „za krótkie”. Może być odwrotnie – wyjaśnia lekarka.

Napady bólu w nocy amerykańscy naukowcy, którzy zajmują się badaniami bólów wzrostowych tłumaczą wydzielaniem podczas snu przez przysadkę mózgową hormonu wzrostu (HGH). Według nich na bóle takie cierpi 25- 40 procent populacji dzieci.

Sposoby na bóle wzrostowe

Przytulanie i głaskanie przynosi doraźnie płaczącemu maluchowi ulgę. – Dobrze jest podać dziecku paracetamol w czopku lub w płynie, można masować bolące miejsce spirytusem salicylowym - mówi lekarka. Ale najważniejsza jest bliskość mamy czy taty, którzy utulą dziecko, bo dopieszczanie malucha łagodzi ból.

Istotna jest też racjonalna dieta wzrastającego dziecka, która powinna obfitować w wapń, witaminę D3 i cynk. Powyżej trzeciego roku życia dziecka można profilaktycznie podawać tran w tabletkach.