Co każda mama chłopca wiedzieć powinna

O prawidłowym rozwoju chłopięcych genitaliów a także ich ewentualnych wadach anatomicznych, rozmawiamy z pediatrą, Cezarym Makulskim.

Ewa Kozakiewicz: Jakie zmiany w obrębie zewnętrznych narządów płciowych najczęściej występują u noworodków-chłopców?

Cezary Makulski, pediatra: Najczęstszymi zmianami w obrębie zewnętrznych narządów płciowych u noworodków płci męskiej, jakie mogą niepokoić rodziców to: wnętrostwo, wrodzony brak jednego jądra lub obu jąder, wierzchniactwo, spodziectwo, wodniak jądra lub obydwu jąder. Pediatra – neonatolog już podczas pierwszego badania chłopca w oddziale położniczym zwraca uwagę na obecność jąder w worku mosznowym, ich wielkość oraz na położenie zewnętrznego ujścia cewki moczowej. W razie wystąpienia nieprawidłowości mama noworodka przed wypisaniem ze szpitala powinna otrzymać informację o dalszym postępowaniu.

Co to jest wnętrostwo jąder?

Wnętrostwem nazywamy jedno- lub dwustronne zatrzymanie jądra w trakcie jego zstępowania do worka mosznowego. Aż pięciokrotnie częściej występuje jednak jednostronne niezstąpienie jądra. Jądro (jądra) najczęściej mogą uwięznąć w kanale pachwinowym lub pozostawać w jamie brzusznej. Wnętrostwo dotyczy około pięciu procent noworodków i niemowląt w pierwszym roku życia, a w drugim roku życia odsetek chłopców z wnętrostwem spada do około jednego procenta. Wnętrostwo należy odróżniać od wrodzonego braku jednego jądra lub obydwu jąder.

Obecnie w leczeniu wnętrostwa stosuje się postępowanie zachowawcze (podawanie hormonów) oraz zabiegowe (laparoskopia). W pierwszym przypadku zwykle udaje się uniknąć zabiegu operacyjnego, a samo podawanie hormonów nie niesie ze sobą większego ryzyka.
Natomiast zabieg operacyjny powinien zostać wykonany przed ukończeniem przez dziecko drugiego roku życia, ale pojawiły się również doniesienia o możliwości wykonania laparoskopii już przed 12. miesiącem życia. Ostateczną decyzję o sposobie i czasie leczenia podejmuje zawsze specjalista chirurg-urolog dziecięcy.Nieleczone wnętrostwo może doprowadzić do wystąpienia w przyszłości skrętu jądra lub zaburzeń płodności.

Kiedy „uciekanie” jednego lub obydwu jąder jest niepokojącym objawem?

O tzw. jądrze wędrującym mówimy wtedy, gdy z powodu wzmożonej aktywności mięśnia dźwigacza jądra, jądro okresowo przebywa poza workiem mosznowym. Zwykle to mija samoistnie w okresie dojrzewania. Nie wymaga leczenia.

O czym może świadczyć brak wzrostu prącia? Czasem u maluszków wydaje się jakby prącie było głęboko schowane i mamy nie wiedzą, czy to jest prawidłowe. Czy istnieją jakieś normy wzrostu prącia dla dzieci?

Nieprawidłowości w budowie zewnętrznych narządów płciowych są skutkiem wrodzonych wad rozwojowych bądź zaburzeń hormonalnych w trakcie ciąży i powinny być wstępnie zdiagnozowane przez pediatrę, a następnie leczone w specjalistycznych poradniach (genetycznej i endokrynologicznej). Ale brak wzrostu prącia u kilkumiesięcznego chłopca nie musi wcale świadczyć o patologii. Posługując się skalą Tannera (skala określająca fazy dojrzałości płciowej na podstawie zmian w budowie zewnętrznych narządów płciowych oraz gruczołu piersiowego u dzieci, młodzieży i dorosłych) można stwierdzić, że prącie zaczyna wzrastać dopiero w okresie wczesnoszkolnym. Więc w okresie niemowlęcym nie ma co się nim martwić.

Jak wygląda spodziectwo? Czy każdy przypadek spodziectwa wymaga zabiegu chirurgicznego?

Spodziectwem określamy wrodzoną wadę, polegającą na umiejscowieniu zewnętrznego ujścia cewki moczowej na brzusznej stronie prącia. Nie każdy przypadek spodziectwa wymaga zabiegu chirurgicznego – jeśli wada doprowadza do zaburzeń w oddawaniu moczu lub staje się przyczyną zaburzeń psychologicznych, zwłaszcza u dorastającego chłopca (poczucie „inności”), wtedy należy podjąć leczenie. Jeśli dany przypadek zostaje zakwalifikowany do operacji, to obecnie taki zabieg wykonuje się najczęściej pomiędzy szóstym a dwudziestym czwartym miesiącem życia.

Do wad rozwojowych zalicza się też wierzchniactwo. Jakie kłopoty ma dziecko z tą przypadłością? Kiedy najlepiej zdecydować się na operację?

Wierzchniactwo to wada rozwojowa prącia. Charakteryzuje się występowaniem zewnętrznego ujścia cewki moczowej na grzbietowej stronie prącia, z rozszczepioną cewką moczową, krótkim, płaskim prąciem i nietrzymaniem moczu. W zależności od stopnia nasilenia rozróżnia się wierzchniactwo całkowite oraz niecałkowite. Tej wadzie mogą towarzyszyć wnętrostwo oraz przepukliny pachwinowe. Obecnie zabiegom rekonstrukcji cewki moczowej poddaje się dzieci w wieku od 2 do 4 lat.

Podobno często u niemowlaków wykrywa się wodniaka jądra? Czy to prawda, że na ogół wchłania się?

Wrodzony wodniak jądra występuje u ok. 6-8 procent noworodków. Charakteryzuje się występowaniem płynu pomiędzy blaszką trzewną i ścienną błony surowiczej jądra. Worek mosznowy jest powiększony, często skóra moszny jest napięta. W badaniu wykorzystuje się tzw. objaw przeświecania (światło latarki jest rozpraszane przez wodniaka). Leczenie chirurgiczne jest podejmowane po ukończeniu przez dziecko drugiego roku życia, gdyż do tego czasu wada ta może ustąpić samoistnie.

*dr Cezary Makulski, pediatra Niepublicznego ZOZ w Krakowie

Uwaga! Narząd płciowy maluszka nie wymaga żadnych specjalnych zabiegów pielęgnacyjnych, poza starannym dbaniem o higienę. Niepokojące i wymagające konsultacji z lekarzem może być zaczerwienienie siusiaka (o ile nie jest zwykłym odparzeniem) lub obrzęk.Poczytaj o stulejce!