Wysypka, zgrzytanie zębami, ból brzucha - to mogą być robaki!

O lambliozie i innych chorobach pasożytniczych rozmawiamy z Danutą Gruszowską, lekarzem medycyny rodzinnej i pediatrą*

Ewa Kozakiewicz: Czy dzieci bardzo są narażone na choroby wywołane przez pasożyty?

Danuta Gruszowska, lekarz medycyny rodzinnej i pediatra: Przy zachowaniu podstawowych standardów higienicznych i dopilnowaniu, by dzieci myły rączki po wyjściu z toalety i przed posiłkami, co ubezpiecza malucha przed zakażeniem, jak również jadły tylko umyte owoce i jarzyny - choroby te raczej nie zagrażają dziecku.

Na co mamy powinny zwrócić szczególną uwagę, jak rozpoznać objawy, świadczące o tym, że mogły pojawić się u dziecka pasożyty?

Niepokojące objawy to powinien ostry ból brzucha, wzdęcia, biegunka, z którą trudno sobie poradzić, bladość, apatia dziecka i brak apetytu, spadek jego wagi. Czasem maluch może skarżyć się na bóle głowy, mieć stany podgorączkowe, może być nadmiernie drażliwy. Z takimi objawami warto zgłosić się do lekarza, który poszuka przyczyny.

Jak się przekonać, czy dziecko ma owsiki?

Uważna mama może zobaczyć je sama w stolcu malucha. Najpewniejszym sposobem wykrycia owsików jest stwierdzenie jaj pasożytów. Wykonuje się test celofanowy: nakleja się plaster celofanowy w okolicy odbytu dziecka, mocno go przyciska i szybko odkleja, po czym przykleja plaster na szkiełko podstawowe. Jaja pasożytów są widoczne pod mikroskopem. Oczywiście można wykonać badanie kału na pasożyty. Dziecko zakażone owsikami często demonstruje typowe objawy. Jaja owsików są składane przez pasożyta w okolicy odbytu i objawy pojawiają się w fazie namnażania pasożytów.

Przedszkolaki gorzej śpią, skarżą się na swędzenie czy pieczenie w okolicy odbytu. Wtedy należy oglądnąć tę część ciała dziecka. Zwykle widać, że skóra jest zmieniona, zaczerwieniona, są nawet przeczosy (ubytek naskórka – mała ranka), czasem można zauważyć też samego owsika.

Co zrobić, jeśli istnieje podejrzenie o pasożyty, a badanie kału go nie potwierdza?

Lekarz podejmuje leczenie dziecka na podstawie objawów klinicznych. Ja najczęściej stosuję lek przeciwpasożytniczy, syrop Pyrantelum (występuje też w postaci tabletek) albo Vermox. Leki podaje się nie tylko dziecku, ale całej rodzinie. Trzeba tylko odpowiednio przeliczyć ilość podawanego medykamentu w zależności od wagi ciała (10mg/kg wagi) poszczególnych członków rodziny. Syrop zwykle podawany jest jednorazowo na czczo, a leczenie powtarza się po dwóch tygodniach, jeśli objawy nadal nie ustępują.

Wynika to z fazy namnażania owsików, trwającej zwykle od 10 –12 dni. Choć choroba nie jest groźna, bezwzględnie należy ją wyleczyć. Podczas terapii konieczne są też wzmożone zabiegi higieniczne, którym musi podlegać cała rodzina mieszkająca z dzieckiem. Najlepiej wygotować bieliznę pościelową, ręczniki itp.

W jakiej porze roku najczęściej pojawiają się u dzieci pasożyty?

Najczęściej po powrocie z wakacji, kiedy dzieci mają więcej kontaktu z naturą: grzebią w piasku, leżą na trawie, gdzie mogą być jaja pasożytów, albo napiją się wody z niepewnego źródła i zakażą lamblią, która powoduje lambliozę.

Co to jest lamblioza?

Lamblioza jest pasożytniczą chorobą zakaźną, którą wywołuje Lamblia Intestinalis zwana również Giardia Lamblia. To jest pierwotniak, który żyje w śluzówce jelita cienkiego, czyli w górnym odcinku jelita - w dwunastnicy, może też czasem przebywać w drogach żółciowych i dawać duży dyskomfort brzuszny w postaci wzdęcia czy bólów kolkowych w okolicach pępka i wątroby. Dziecko może mieć okresowe biegunki, gorzej się czuje – jest ospałe i apatyczne, a badanie morfologiczne wykazuje niedobór żelaza.

Czy łatwo wykryć Lamblię?

Zwykle diagnozujemy bóle brzucha tzn. wykonujemy panel diagnostyczny (m.in. USG brzucha). Jeśli nic nie stwierdzamy, badamy stolec tzw. testem ELISA w celu wykrycia antygenu lamblii.

Warto podkreślić, że to badanie nie obciąża dziecka w żaden sposób. Czasem można stwierdzić cysty lambli w badaniu kału na robaki, albo zastosować test immunofluorescencji (też w stolcu). To główne metody diagnostyczne, ale warto podkreślić, że nie mamy wielu zachorowań na lambliozę. Ta choroba może też przebiegać różnorodnie – w postaci ostrej, kiedy dziecko ma ostrą biegunkę i bóle skurczowe brzucha, albo przewlekle – wtedy biegunki powtarzają się okresowo w fazie namnażania pierwotniaka, czasem też przebiega bezobjawowo i następuje samowyleczenie, możliwe przy dużej odporności organizmu dziecka. Lamblioza daje następstwa: wyniki morfologii dziecka są niepokojące, występują zaburzenia wchłaniania – a maluch gorzej się rozwija, czy nawet pojawia się wysypka skórna. Generalnie jednak spotykam się z łagodnym przebiegiem tej choroby.

Wysypka skórna może być objawem choroby pasożytniczej?

Tak. Nawracające wysypki skórne, które pojawiają się u dzieci i często myślimy, że to jakiś rodzaj alergii, mogą być spowodowane przez pasożyty.

Kierując dziecko do poradni alergologicznej zawsze musimy przeprowadzić rutynowo badanie stolca na pasożyty. Pasożyty mogą dawać we krwi podniesiony poziom krwinek kwasochłonnych i wywoływać wysypkę. Robi się wtedy morfologię z rozmazem i bada stolec na pasożyty trzy razy w odstępach kilkudniowych, aby trafić na fazę namnażania się jaj pasożyta.

###

Jak się leczy lambliozę?

Postępowanie jest takie samo jak przy leczeniu innych robaczyc: przede wszystkim leczymy całą rodzinę dziecka. Ponieważ jaja pasożytów przenoszą ludzie, aby przerwać ten łańcuch zakażenia trzeba leczyć całą rodzinę. Warto przeprowadzić badania diagnostyczne wszystkich członków rodziny mieszkających z dzieckiem.

Infekcje pasożytnicze nawracają, jeśli rodzina nie przestrzega zasad higienicznych albo, gdy leczyła tylko dziecko, a reszta rodziny sprawę zbagatelizowała i nie zażywała lekarstw i nie przestrzegała zasad higienicznych. Przy czym warto pamiętać, że lekarstw przeciwko pasożytom nie można podawać kobietom w ciąży i dzieciom poniżej drugiego roku życia.

Czy istnieją domowe sposoby zwalczania pasożytów?

Od dawna funkcjonują ludowe przepisy czy sposoby na walkę z pasożytami. Zaleca się w nich picie kwaśnej wody spod ogórków, jedzenie kiszonej kapusty, pestek z dyni (przeciwko owsikom) czy picie balsamu kapucyńskiego na lambliozę lub branie wrotycza, prowokującego wymioty. Ale te metody nie działają!

Pasożyty leczy się farmakologicznie. Lambliozę np. można leczyć tinidazolem lub metrodinizadolem w tabletkach. To jest kuracja przeważnie kilkudniowa, tabletki łyka się 3-4 dziennie. Nie wolno ich jednak podawać ani kobietom w ciąży, ani dzieciom poniżej drugiego roku życia.

Czy dziecko mieszkające w domu ze zwierzętami może zarazić się ich pasożytami?

Przeważnie ludzie mający w domu kota czy psa odrobaczają je, ale czasem maluch może zarazić się kocią czy psią glistą. Glisty odzwierzęce powodują czasem wysypki i kaszel. Najlepiej temu zaradzić przez częste mycie rączek. Po głaskaniu psa przez dziecko, mama podając kanapkę powinna zadbać, aby maluch umył dokładnie rączki.

Jakimi pasożytami jeszcze może zarazić się dziecko?

Dziecko może zarazić się jeszcze tęgoryjcem dwunastniczym, pasożytem przewodu pokarmowego, którego jaja da się wykryć w stolcu małego pacjenta. Jaja pasożytów są przenoszone do jamy ustnej – to też choroba brudnych rąk, brudnych owoców i warzyw. Postępowanie w tym przypadku jest podobne jak przy likwidowaniu owsik czy lamblii.

Co trzeba zrobić, kiedy dziecko miało zdiagnozowane pasożyty i jest już po leczeniu, a nadal ma złe wyniki morfologii krwi?

Czasem dziecko po przebytej chorobie pasożytniczej gorzej przybywa na wadze, ma niedobór żelaza, co grozi anemią. Dlatego warto uzupełnić posiłki dietą krwiotwórczą np. podawać regularnie soki owocowe i jarzynowe np. sok z buraka oraz zielone jarzyny. Można też uzupełniać dietę preparatami z żelazem i witaminami.
 

*Danuta Gruszowska, lekarz medycyny rodzinnej i pediatra Niepublicznego ZOZ w Krakowie